2019
Palimpsest
We kunnen er niet omheen; waar we ook kijken, we vinden steeds elementen die verwijzen naar het verleden. De sporen nagelaten door het transformatieve proces van tijd en geschiedenis zijn alom aanwezig. Of het nu gaat over een landschap, over een oude middeleeuwse stad, over een geologische transformatie, over een gebouw dat zijn verhaal doorheen de tijd laat aflezen… sporen vindt men overal.
Als architect of stedenbouwkundige herschrijven we en herbouwen we permanent onze omgeving. We werken met landschappen, steden, gebouwen, objecten en hun onderlinge relaties. We werken met wat al is, met wat bestaat. We schrijven er overheen, we verweven ons eigen verhaal met het bestaande verhaal. Een nieuw verhaal komt tot stand. Geschiedenis vormt een continuïteit en niets blijft hetzelfde. Ik moet hier onvermijdelijk denken aan de prachtige titel van het vlugschrift dat het VAi2 uitbracht naar aanleiding van de gewijzigde relatie tussen architectuur en erfgoed: Onvoltooid Verleden. We dragen het verleden mee en blijven het permanent vormgeven. Onvoltooid. Een onvoltooid proces. Een onvoltooid verleden.
“Architectuur is wellicht voor de eeuwigheid, maar gebouwen zijn nooit af. De functie van het gebouw of het verhaal kan wijzigen, en is nooit eindig of definitief. Het gebruik, de beleving en de functie bestendigen het voortbestaan ervan. De essentie van het voortbestaan is hoe de gebouwen betekenis geven aan de stad.”
Het gaat niet enkel over fysische transformaties, maar ook over immateriële dingen. We leren van onze ouders en voorouders, van onze leerkrachten, van mentoren, van mensen naar wie we opkijken,… Er zijn bepaalde herinneringen en historische gebeurtenissen verbonden met plaatsen. Er is een collectieve kennis die we als mensen delen, die een grotere uitgebreide geschiedenis en traditie heeft. Ook dit is palimpsest. Alles maakt deel uit van een complex en groter geheel: een gelaagdheid geworteld in vroegere momenten terug in de tijd. Ook dit tekent en vormt onze beslissingen en handelingen, en maken er inherent deel van uit. Palimpsest is een metafoor om de processen van transformatie door de tijd heen aan te geven. Verschijnselen die voorkomen in de wereld om ons heen veranderen en evolueren voortdurend, maar laten tegelijkertijd inscripties en sporen achter. De term palimpsest in de architectuur is daarom een relevante analogie omdat deze verwijst naar deze langeter- mijnprocessen. Het maakt ons bewust van de vele verschillende lagen waar wij als ontwerpers voortdurend mee werken en waaraan we nieuwe dingen toevoegen.