De sage wil dat illustrator François Schuiten en scenarioschrijver Benoît Peeters rond 1980 in het Brusselse Justitiepaleis bij toeval een doorgang ontdekten naar een parallelle wereld. Hun lange reis doorheen deze wereld leverde hen een schat aan informatie op en betekende de start van de stripreeks ‘de Duistere Steden’ waarvan er na 28 jaar nog steeds boeken verschijnen. In elk album van ‘de Duistere Steden’ wordt de lezer meegenomen naar een door de auteurs verzonnen stad die alle deel uitmaken van hetzelfde universum. Op die manier creëren Schuiten en Peeters een imaginaire wereld, die stukje bij beetje, album na album, wordt blootgelegd voor de lezer. ‘De Duistere Steden’ is echter meer dan stripverhalen. Verschillende nevenprojecten zoals een website, tentoonstellingen, reportages en ook daadwerkelijke architectuur geven steeds meer gestalte aan deze fantastische wereld.

Dat hun imaginaire ruimte sterke gelijkenissen vertoont met onze wereld, leidt geen twijfel, zij zit namelijk vol elementen uit onze wereld die toch ook weer anders zijn. Het is dan ook uiterst boeiend om te ontdekken wat het imaginaire of de verbeelding doet met onze wereld, en meer specifiek met de wereld van de architectuur en de stedelijke omgeving die een zeer belangrijke plaats innemen in het universum van Schuiten en Peeters. Aldo Rossi wist reeds in zijn ‘L’architettura della Città’ dat de stad een zekere aantrekkingskracht blijkt te bezitten. Net omdat zij een deel is van onze leefwereld, of misschien beter: wij een deel zijn van de wereld van de stad en op geen enkele manier hieraan kunnen ontkomen. Ook Schuiten en Peeters ontsnapten hieraan niet. De reeks van ‘de Duistere Steden’ zit bol van verwijzingen naar of letterlijke kopieën van architectuur of stedelijke decors. Door het transformeren hiervan komt er een architectuur van de verbeelding tot stand. Deze imaginaire architectuur legt bepaalde verbanden bloot die in onze eigen architectuur verborgen blijven maar hier nadrukkelijk op de voorgrond treden. Schuiten en Peeters hebben het over ‘duistere stedelijkheid’:de duistere of donkere kant van urbanisme, de droom- of nachtmerriezijde. Hierbij doemt onmiddellijk het beeld van de stad ‘Urbicande’ op, dat met zijn allesoverheersende architectuur en planning zo dwingend overkomt dat het lijkt alsof de stad de mens heeft overwonnen. Niet onbelangrijk hierbij is dat de futuristische projecten van de Italiaanse architect Antonio Sant’Elia een zeer belangrijke basis vormden voor dit beeldverhaal.

Donker en duister is zeker ook het verhaal van ‘De Toren’ met een onweerstaanbare drang naar overheersende hoogte. De grafische interpretatie voor ‘De Toren’ bestond uit een serie gravures met afbeeldingen van eindeloze kerkers, Carceri, gemaakt door Giovanni Battista Piranesi, waaraan het hoofdpersonage ook zijn naam te danken heeft. De donkere gangen van de toren waarin Giovanni rondwaart, creëren hetzelfde gevoel als Piranesi’s kerkers waarin menselijke figuren zijn verzonken.

Niet in het minst is Brussel een belangrijke inspiratiebron voor de auteurs. Het meest expliciet is dit terug te vinden in het album ‘Brüsel’, maar ook in de andere steden van het universum zien we gedeeltes van Brussel opduiken. Zonder Brussel waren er volgens Schuiten en Peeters zelfs geen Duistere Steden. Brussel is met heel zijn achtergrond een formidabel gegeven om verhalen over steden te schrijven. Met de breuken, waanzin en megalomane projecten is het een ideale stad om stedenbouwkundige catastrofes in de schijnwerper te plaatsen.

De stad is volgens Schuiten en Peeters een organisch geheel, niet alleen gevormd door architectuur, maar eveneens door verhalen, emoties en herinneringen. Het is dan ook niet toevallig dat reeds eerder Aldo Rossi is aangehaald, want ook hij beschouwt het geheugen als de rode draad van de complexe structuur van de stad. Het geheugen – de herinnering – zorgt ervoor dat het universum herkenbaar en daardoor geloofwaardig wordt, want bovenal willen de auteurs dat we echt geloven in hun universum. “Wij willen dat de lezer gelooft in onze steden en onze verhalen, dat hij toetreedt in de droom, de fantastische dimensie aanvaardt als een evidentie.” Het kan op z’n minst worden gezegd dat de reis langs ‘de Duistere Steden’ indrukwekkend, imaginair, fantastisch en duister is. Hoe meer je te weten komt, hoe meer je het gevoel hebt dat je eigenlijk maar heel weinig weet. Maar de reis, en de rijkdom aan indrukken die op ons afkomen, doen verder dromen... Soms herkenbaar, dan weer bevreemdend, maar nooit laat het los.

Sigrid Decramer

¹ ROSSI, Aldo, De architectuur van de stad, (1966) 1977

² JANS, Michel, DOUVRY, Jean-François, BRUNON, Claude Françoise, Schuiten & Peeters, Autour des Cités Obscures, Mosquito, St Egrève, 1994

³ BAETENS, Jan, Entretien avec Benoît Peeters, 14/09/2001