Art Nouveau & Horta

"Naar de golvende lijnen die ik in mijn architectuur introduceerde, was ik al op zoek sinds ik de school had verlaten."

Victor Horta

"De kunst is het sieraad van het leven."

Henry Van de Velde

"Van de plant behoud ik de stengel, niet de bloem."

Victor Horta

In de architectuurgeschiedenis leeft een oud debat over de relatieve invloed van formele en constructieve uitvindingen. Enerzijds zijn er diegenen die grootse stijlrevoluties zien als het directe resultaat van nieuwe materialen of bouwmethodes; anderzijds zijn er theoretici die beweren dat veranderingen in wereldvisie of esthetische tendensen technieken doet aanpassen aan expressieve doelen. Wat de opkomst van moderne architectuur en in het bijzonder Art Nouveau betreft, is er waarheid te bespeuren in beide beweringen. Het ijzeren of stalen frame en het commerciële programma suggereerde enkele richtingen meer dan andere, en de afkeer tegen het zwakke en arbitraire hergebruik van vormen uit het verleden initieerde een thema van vernieuwing na een periode van vermoede corruptie en verval. Art Nouveau was een drastische breuk met eerdere tradities en belichaamde een strenge reactie op het classicisme van de Beaux-Arts. In plaats van een groteske monumentaliteit stelde de stroming frisse innovaties voor die de licht- en luchtigheid van glas- en metaalconstructies uitbuitte, geïnspireerd op de natuur. Het was een grote stap naar de intellectuele en stylistische emancipatie van moderne architectuur. Het begon echter allemaal in Brussel. Daar was op grond van een economische opbloei, gecombineerd met een sterke positie van de burgerij en van de socialistische partij, een nieuw type opdrachtgever veelvuldig vertegenwoordigd. Door de winsten uit de kolonieën rijk geworden en tegelijkertijd niet vrij van sympathieën voor socialistische ideeën, gaven zij opdrachten aan bevriende jonge architecten. Honderden huizen, maar ook scholen, cafés en winkels wedijveren met elkaar in originaliteit. Ambachtelijk smeedijzerwerk, houtbewerking, glasramen en mozaïek scheren hoge toppen van kwaliteit. De constructies van Strauven, Vizzanova, Hamesse, Sneyers, Cauchie en vele anderen maken van Brussel een Europese hoofdstad van Art Nouveau, naast Wenen en Barcelona.

In het kader van de 175ste verjaardag van de Belgische Onafhankelijkheid organiseren verscheidene musea in Brussel bijzondere wandelingen en tentoonstellingen. Deze bieden een kijk op de evolutie van de sierkunsten van de 19de tot de 20ste eeuw, als hommage aan de creativiteit van de Belgische kunstenaars op het gebied van binnenhuisinrichting. België is immers een vruchtbaar productiecentrum voor sierkunsten en design en kan prat gaan op een internationale faam terzake. Een groot deel van het parcours is gewijd aan de Art Nouveau die, in een zeer welvarend klimaat en onder invloed van beroemde ontwerpers zoals Horta, Van de Velde, Serrurier-Bovy en Wolfers, een wonderbare vlucht nam. Archipel speelt in op deze actualiteit en organiseert zelf een rondleiding op maat voor onze leden en geïnte- resseerden door de mooiste Art Nouveau-wijken van Brussel. Behalve de obligate busrit kriskras door het centrum en de buitenwijken van onze hoofdstad, staan bijzondere bezoeken aan gebouwen uit deze stijlperiode op het programma: een aantal gebouwen van Horta, Hankar en Strauven rond het Ambiorixplein, een drietal Horta-gebouwen (Stripmuseum, eigen woning en ...) en twee tentoonstellingen: De Art Nouveau-gevel als totaalkunst in het Museum voor Architectuur - De Loge en Art Nouveau en Design 1830-1958 in de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis Jubelpark.

Dominique Pieters