Netherlands 2050: Subject of Design in the 21st Century

Eind 1987, begin 1988 had in Amsterdam en Rotterdam een groots opgezette tentoonstelling plaats dat het resultaat was van een ambitieus ontwerpexperiment: Nederland 2050.
De Stichting Nederland Nu Als Ontwerp sprak toonaangevende ontwerpers in Nederland aan met de niet-alledaagse opdracht: ontwerpen te maken voor het Nederland van de 21ste eeuw.
Planologen, stedebouwkundigen, partikuliere architekten, ingenieursbureau’s, overheidsdiensten en scholen … als deze teams van ontwerpers konden aan de slag binnen vier toekomstscenario’s die door de universiteit van Amsterdam waren uitgewerkt. Een ‘zorgvuldig’, een ‘dynamisch’, een ‘kritisch’ en een ‘ontspannen’ scenario.

Binnen deze vier scenario’s creëerden de ontwerpteams beelden op nationale schaal, regionale schaal en lokale schaal.
Van het netwerk van verbindingen, de grenzen tussen land en zee… over de organisatie van stadsgebieden en regio’s … tot het konkrete, direkte beeld van het soort gebouwen, openbare ruimten en landschappen die de huidige generatie voor de toekomst kan ontwerpen.

We zien de omgeving van het Amsterdamse Centraal Station ontworpen door Rem Koolhaas, seizoenwoningen van Van Benthem en Crauwel, een hoteleiland in zee van Carl Weber, geautomatiseerde viskwekerijen in de Oosterschelde van Terzeehorst, woonvormen ontworpen in de Technische Universiteiten van Eindhoven en Delft, enz… Een duizelingwekkende caleidoscoop van stedebouwkundige en architekturale voorstellen…

Om dat fascinerend ontwerpexperiment te doen slagen, brachten het Nederlandse bedrijfsleven en financiële, kulturele en overheidsinstellingen zomaar even een 3 à 4 miljoen gulden bijeen.
De ontwerpinspanningen resulteerden in een tentoonstelling om U tegen te zeggen. Hans van Dijck hierover in het architektuurtijdschrift Archis:
“En toen de poorten van Berglages Koopmansbeurs midden september ’87 opengingen, konden de stoetende volksmassa’s, na hun rondgang langs de denkbare alternatieven voor de toekomst, alleen maar verpletterd de uitgang bereiken. Gigantische makettes, schetterende audiovisuals, interaktieve videoprogramma’s en ronkende leuzen, kortom er werd een groots spektakel geboden.

Archipel heeft één van de initiatiefnemers van Nederland Nu Als Ontwerp, ir. Professor Kees Rynboutt (Technische Universiteit Delft) gevraagd deze ontwerp experimenten in Brugge te komen uiteenzetten.
Een unieke gelegenheid om eens naar de volgende eeuw te kijken vanuit het standpunt dat de toekomst maakbaar is. Een reeks kreatieve en eigenzinnige voorstellen van toonaangevende ontwerpers die het moraliserende doemdenken achterwege lieten en gingen ontwerpen hoe het desgewenst ook goed zou kunnen gaan.

Het “zorgvuldig scenario” is gebaseerd op medeverantwoordelijkheid en een christelijke en ekologische levensvisie.
Eerbied voor natuur, gehechtheid aan tradities maar niet konservatief. Nieuwe milieuvriendelijke technieken,. Magnetisch geleide hogesnelheidsautowegen. Met zorg ontwikkelde uitvindingen. Solidair wonen in familieverbanden en kleinere steden en dorpen … Thuis best.

Het “dynamische scenario” is ontwikkeld vanuit een liberale levensvisie. Een centrale plaats voor het vrije marktmechanisme. Individualisme en prestatiegerichtheid. Beperkte rol van de overheid. Natuurgebieden en oude binnensteden worden voorwerp van de toeristenindustrie. High-tech bedrijven …
Luxe woningen in landelijke gebieden voor welgestelden. Middengroepen in andere woningen. Rondgroepen in low-budget nederzettingen.

Het “kritisch scenario” is geënt op een socialistische levensvisie. Aan het ontstaan van ‘Kritisch Nederland’ zijn een reeks rampen en krises voorafgegaan.
De samenleving is gelouterd, solidair. Welzijn boven welvaart. Milieuvriendelijke energie. Driedaagse werkweek. Openbaar vervoer. Solidair wonen op basis van gelijkheid en leven met de natuur. Mobiele woningen maken opgang.

Het “ontspannen scenario” tenslotte wordt gekenmerkt door een optimistisch mensbeeld.
Hoog opgeleide mensen genieten in goede sociale en ekonomische omstandigheden van het leven. Kultuur en natuur zijn één. Hoge technologische ontwikkeling en produktiviteit. Geïndustrialiseerde landbouw. Veel ruimte voor natuur en rekreatie. Noordzeekust als vrijetijdslandschap. Goedkope kernfusie, zon-, wind- en golfenergie. Snelle railverbindingen en metronetten. Geautomatiseerde en mobiel woningen.

Bronnen:
– Archis 10.87 oktober 1987 – Utopi en encyclopedie – J. de Graaf
– Archis 11.87 november 1987 – Fundamenten van hoop en vrees – H. van Dijck – Op zoek naar verleidelijke beelden – R. de Graaf
⁃ Nieuw Nederland 2050 – tentoonstellingsfolder

Nederland Nu Als Ontwerp

‘Nederland is klaar, afbreken maar’, zo klonk enkele jaren geleden de strijdkreet van groepjes illusieloze jongeren die door het centrum van Amsterdam trokken. Ze kunnen nog even wachten met hun destructieve arbeid: Nederland is helemaal niet klaar en er zal juist nog heel veel gebouwd moeten worden.
Een groep architecten, stedebouwkundigen, planologen en sociaal-wetenschappelijke onderzoekers heeft zich buiten de gebruikelijke institutionele kaders om verenigd tot een apparaat dat in de vorm van scenario’s en ontwerpen mogelijke toekomstbeelden produceert.
Langs lijnen die lijken op wat in Nederland de belangrijkste politieke stromingen zijn worden ‘zorgvuldige’, ‘kritische’, dynamische’ en ‘ontspannen’ perspectieven getoond. De NNAO-planning omvat naast deze scenario’s die als grondslag dienen ook ontwerpen op verschillende schaalniveaus, van gewestelijke plannen tot aan woningontwerpen. NNAO wil daarmee niet zozeer een voorspelling doen over hoe onze toekomst er uit zal zien of één van de aangeboden modellen propageren – ze wil vooral benadrukken dat de ontwikkeling van Nederland als een ontwerpopgave moet worden gezien.