Vertigo

Vertigo is een Engelse term voor een evenwichtsstoornis gepaard gaande met duizeligheid, maar wordt ook vaak gebruikt in de betekenis van hoogtevrees. Het woord verwijst in dit geval echter naar een film van Alfred Hitchcock die de ‘Vertigo shot’ lanceerde. Dit meesterwerk is tevens een staaltje van ‘Hitchcock als architect’ en laat bovendien de stad San Francisco op zijn gekende voyeuristische manier zien.

Vertigo van Alfred Hitchcock is een film die ook nu nog bewondering en bovenal verbazing afdwingt. Bewondering, omdat de film een regisseur toont die het medium tot in de puntjes beheerst. Hitchcock bevond zich anno 1958 niet alleen op het toppunt van zijn roem, niet in het minst door het succes van de drie jaar eerder gestarte tv-serie Alfred Hitchcock Presents en het tijdschrift Alfred Hitchcock Mystery Magazine, de regisseur had in Hollywood een dusdanige status bereikt dat hem bij de uitvoering van zijn ideeën geen strobreed in de weg werd gelegd. Maar ook technisch gezien is Vertigo een ijzersterke film vol fraaie en soms zeer innovatieve vondsten. De meest opmerkelijke daarvan betreft Hitchcocks geslaagde verbeelding van het begrip uit de titel. Zo bewonderenswaardig als de technische aspecten van de film zijn, zo verbazingwekkend is ook nu nog de inhoud. Met een ongewoon verhaal, dat via voyeurisme in een allesoverheersende seksuele obsessie uitmondt en dat op een ongekend brute en abrupte manier eindigt, was Vertigo zijn tijd ver vooruit. Aanvankelijk lijkt het een conventionele detective-film met een mogelijk bovennatuurlijke draai te zijn: de door James Stewart sterk vertolkte Ferguson schaduwt in opdracht van een oude vriend diens echtgenote Madeleine, gespeeld door een blonde Kim Novak. De vrouw is geobsedeerd, of misschien zelfs bezeten, door een dode voorouder die zichzelf van het leven beroofde. Wanneer de geschiedenis zich herhaalt, valt Ferguson ten prooi aan een vergelijkbare obsessie. Hij ontmoet een vrouw die sterk doet denken aan de overleden echtgenote, dit keer een donkerharige Kim Novak, en dwingt haar vervolgens op een uitermate perverse manier in het keurslijf van de dode Madeleine.

Musea, monumenten en toeristische attracties spelen een belangrijke rol in het oeuvre van Alfred Hitchcock. Het British Museum, het Vrijheidsbeeld, de Jefferson Memorial, de Royal Albert Hall, de Golden Gate Bridge, de hoofdkantoren van de Verenigde Naties en Mount Rushmore zijn voor eeuwig verbonden met films als respectievelijk Blackmail (1929), Saboteur (1942), Strangers on a Train (1951), The Man Who Knew Too Much (1956), Vertigo (1958) en North by Northwest (1959). […] Vele van Hitchcocks meest bekende special effects’ zijn technieken waarbij het de regisseur mogelijk werd om live opgenomen actie in de studio te vermengen met miniaturen, foto’s, geschilderde panorama’s en plaatselijke shots van bekende gebouwen en pleinen. Het resultaat hiervan is dat de beeldverhalen van Hitchcock, zelf een verstokt reiziger en toerist, perfect beantwoorden aan wat John Urry de blik van de toerist noemde, die de stad reduceert tot een aantal statische postkaart-foto’s. […] Deze postkaartpanorama’s waren echter veelal een schijnmanoeuvre. Hitchcock maakte er een gewoonte van panorama’s te hanteren om zijn publiek te sussen met een vals gevoel van veiligheid.¹ Met een inleiding van Steven Jacobs, auteur van The Wrong House, brengt Archipel deze filmavond graag in het kader van een reünie van de California-reis (lente 2007), waarin net zoals in Vertigo, San Francisco de Archipelleden in een dodelijke omhelzing gevangen nam.

Als aansluiting op deze avond informeert Archipel graag over de boekpresentatie van The Wrong House: the Architecture of Alfred Hitchcock van Steven Jacobs (010 Publishers, Rotterdam) en de tentoonstelling The Wrong House: Alfred Hitchcock / PauHof die van 20 september tot 25 november 2007 in de Antwerpse deSingel loopt. Niet alleen Hitchcock als ‘architect’, maar ook tijdelijke interventies van het Weense architectenduo PauHof (Wolfgang Pauzenberger & Michael Hofstätter) confronteren met de beklemmende kanten van het deSingelgebouw.

Dominique Pieters