Massimo Pica Ciamarra (IT)

Massimo Pica Ciamarra is professor in architectuur aan de universiteit te Napoli. Hij is tevens architect te Napoli waar hij een groot architectenbureau leidt: de Pica Ciamarra Associati. Zijn omvangrijk oeuvre, waaraan het Parijse centrum La Vilette recent een overzichtstentoonstelling wijdde, is van een veelzijdigheid die doet duizelen.

Sinds 1961 bouwde de Pica Ciamarra Associati woningen in Napels, Massalubrense, Pausilippe, universiteitsgebouwen in Messina, Arcavata, Napels, Salerno, Potenza, Lattykya, de vallei van de Irno …, bureaugebouwen en torenprojekten in Napels … het justitiepaleis, de handelsbeurs en het technologisch centrum CRN in Napels … restauraties in Portici, Napels, Carivario … stedebouwkundige plans in Napels, Melun Senart, Reggio Emilia, Vicenza …

Zijn werk werd in alle Italiaanse architektuurtijdschriften (waaronder Domus, Casabella, Abitare) en in Architecture ‘‘Aujourd’hui uitvoerig gepubliceerd. In België is zijn werk evenwel (ten onrechte) niet gekend. De voordracht en in de tentoonstelling wil dan ook alle belangstellenden in architektuur een introduktie bieden in een fascinerend oeuvre.

In de woelige architectuurontwikkelingen in de laatste decennia in Italië is Pica Ciamarra een eigen koers blijven varen. Een koers die zich niet laat etiketteren, maar die zich telkens projekt per projekt laat leiden door de interne logika van een architectuuropdracht en een site die een korrekt antwoord vergt.

Architectuurcriticus Klaus Koenig situeert Pica Ciamarra als een epigoon van de enfant terrible Giancarlo De Carlo en Team X en zit hem als een spelbreker in het Italiaanse ‘postmoderne’ debat. ‘Postmodernen’ als Aldo Rossi en Portoghesi zijn, aldus Koenig, van de ‘moderne’ zekerheden van vroeger overgestapt naar zekerheden van vandaag. Met zo mogelijk nog eenvoudiger formules: typologie + morfologie + enkele frontons en kolommen … Architektuur als stilistisch probleem met direkt herkenbare signatuur.

Pica Ciamarra gaat daar dwars tegenin. Zijn werk is dan ook moeilijk ‘herkenbaar’. Niet omdat hij eclectisch zou zijn, maar omdat hij stijlkwesties niet als belangrijk aanziet. Hoewel M.P.C. Een grotere liefde voor High-Tech koestert, is hij ook niet in deze hoek te ‘rangschikken’. Bij Ciamarra is High-Tech geen doel op zich maar een uitdrukkingsmiddel daar waar zich omvangrijke technische en strukturele problemen voordoen.

Een eerste constante in het werk van M.P.C. is veeleer de kwaliteit van de ruimte. De ruimte als betekenisvolle essentie van architectuur. Zijn gebouwen zijn meestal te ervaren als continue schakels van ruimtelijke eenheden en zijn wellicht het best te herkennen aan de doorsneden. Een cascade van ruimtes die trapsgewijs in elkaar overgaan.

Een tweede bron van zijn werk is de relatie met de site. In maagdelijk terrein is de stedelijkheid, de eigen context gecreëerd met een complex spel van binnen- en buitenruimten. In bebouwd terrein voegen zijn gebouwen zich in alsof ze er altijd hebben gestaan. Zijn gebouwen zijn geen objekten maar onderdeel van een contextueel continum.

Wat Giancarlo De Carlo sterk waardeert bij Pica Ciamarra is zijn flexibele architektuurtaal gebaseerd op de definitieve vernietiging van stijl of andere kodes. Een architektuurtaal die zich telkens weer vernieuwt vertrekkende vanuit een gegeven projekt, een gegeven site.

Bruno Zevi (de befaamde architektuurkritikus die de laatste jaren van zich deed spreken door zijn uitlatingen over het verraad dat de moderne architektuur overspoelde, stelt in het werk van de M.P.C. Assosciati een “uitzonderlijke kwaliteit en professionaliteit” vast “Zij weten met hun hersenen en hun maag dat de dissonantie van Schönberg tot Freud de identiteitskaart is van de moderne kunst”.

Kortom. Pica Ciamarra is een controversieel en vernieuwend architect, waarvan de vernieuwing niet in stilistische oppervlakkigheden schuilt, maar in een zich steeds opnieuw confronteren met de essentie van een architectuuropdracht en de site.

De relatieve onbekendheid van Pica Ciamarra in het internationale architecturale prentenkabinet (wat tijdschriften soms zijn) mag belangstellenden niet weerhouden om kennis te maken met het veelzijdig oeuvre van een belangrijk Italiaans architekt.

Marc Felix