Jonge architecten aan het woord #7
15/10 – Dubbellezing.
______
We slaan de krant open en lezen over besparingen, prijsstijgingen, slechte luchtkwaliteit, rekeningrijden, bosbranden, polarisering, sociale maatregelen, compacter wonen, betonstop, mobiscore, drinkwaterkwaliteit, bouwshift… Het wonen op zich, het vertoeven in een warme, sfeervolle ruimte, het zich welbevinden in een omgeving, enz. komen hier niet ter sprake. In deze tijden wil Archipel even stilstaan en op zoek gaan naar het onuitgesprokene, het niet-meetbare, het niet-tastbare, het poëtische, naar dat beetje meer, …
Peter Zumthor schreef: “Wat bedoelen we als we spreken over architectonische kwaliteit? Het is moeilijk die vraag te beantwoorden. Kwaliteit in architectuur voor mij is dat wanneer een gebouw erin slaagt me te raken. Maar wat bepaalt in vredesnaam of ik wel of niet geraakt word? En hoe krijg ik zoiets in mijn eigen werk voor elkaar? Hoe ontwerpen mensen objecten met zo’n mooie, natuurlijke aanwezigheid? Een woord hiervoor is sfeer.”
Le Corbusier had het er reeds in 1923 over “On met en œuvre de la pierre, du bois, du ciment; on en fait des maisons, des palais; c’est de la construction. L’ingéniosité travaille. Mais, tout à coup, vous me prenez au cœur, vous me faites du bien, je suis heureux, je dis: c’est beau. Voilà l’architecture. L’art est ici.”
Wat maakt net dat verschil? Wat maakt dat we stil worden bij bepaalde ruimten? Hoe gaat het in zijn werk? Is er een bepaald mechanisme? Vooral in architectuurpublicaties van de laatste decennia ging men intens op zoek naar het conceptualiseren van atmosfeer in tekst en beeld. Schrijvers als Peter Sloterdijk, Gernot Böhme, Juhani Pallasmaa, Peter Zumthor, Mark Wigley, Adam Caruso trachten – telkens vanuit andere invalshoeken – dat moeilijk te omschrijven gevoel te vatten. Intuïtief voelen we de sfeer in een ruimte, we ondergaan het bewust. Is het onuitgesprokene persoonlijk, vaag, ongrijpbaar? Kan het geduid worden? Of blijft het tussen de regels leesbaar?
Onuitgesproken, unausgesprochen, unspoken, non-dit … elke taal heeft zijn eigen subtiliteit, fragiliteit, accent in het trachten benoemen van het mysterieuze, het verborgene, het onbenoembaar aanwezige, … Om ruimte te ervaren worden meerdere zintuigen op een complexe manier bespeeld. Het leidt tot een stemming, een gevoel, een sfeer. Ontelbare factoren spelen een rol, een wervelend klimaat van ongrijpbare en efemere effecten: licht, schaduw, duister, verhoudingen, compositie, ritme, tactiliteit, textuur, kleur, geluid, klank, warmte, geur, vochtigheid, gevoel, lichttoetreding, tectoniek, transparantie, opaciteit, gelaagdheid, intimiteit, spanning, relatie interieur-exterieur, verleiding, materiële compatibiliteit, veroudering van materialen, patine, detaillering, emoties, relaties met de plek …
Elk aspect op zich valt dan misschien nog wel objectief te benoemen, maar het gelijktijdige samenspel van al die elementen leidt tot magische, onbeschrijflijke momenten, niet in woorden te vatten. Er zit een oneindige rijkdom en dubbelzinnigheid in de concrete realiteit.
Architectuur gaat over het vormgeven van een atmosfeer, over het zoeken naar die fragiele, efemere effecten die een impact op de bewoner hebben. Het is net het onuitgesprokene dat we ervaren waarnaar we op zoek gaan. Het is het samenspel van het geheel dat we ondergaan: elk aspect minutieus bedacht en doordacht door de architect, die als een regisseur elke acteur zijn rol toebedeelt, tot een poëtisch, dynamisch verhaal in symbiose.
De sprekers dit jaar werden gekozen omdat ze elk op een andere manier met ONUITGESPROKEN bezig zijn. We laten hen aan het woord door hun werk te bekijken in het kader van ONUITGESPROKEN, waarbij hen werd gevraagd om één project in het bijzonder uit te diepen.
Hera Van Sande
