Ticino

De architekturale cohesie van de Neo-rationalistische Ticino-beweging (De Tendenza)

De aansluiting op regionale tradities en op het pionierswerk van het Italiaanse rationalisme. De autonomie van vormen, hun eenvoud en puurheid. Het adekwaat gebruik van materialen. De zuivere definiëring van wand, opening, dak, ruimte, licht en het verzaken aan illusoire experimenten… deden in deze streek in amper 15, 20 jaar een homogene architektuurproduktie ontstaan van een kwaliteit die blijft verbazen. Wellicht is het samengaan van Zwitserse kapitaalkrachtigheid en vakmanschap in kombinatie met Italiaanse kultuur hier niet vreemd aan… En vanzelfsprekend een tiental architekten die school hebben gemaakt.

De Vlaams-Argentijnse Ticino architekt Gustavo Mulhall voerde ons professioneel, geïnspireerd en met de gepaste humor rond. Landschappelijk gesitueerd tussen een door archipel gecharterde boottrip langsheen de filmische oevers van de Lago Di Como… en een grillige voettocht langsheen een niet minder filmische bergrivier in het woeste Valle Versaschi, en ‘s avonds telkens druk van kommentaar voorzien op het terrasjes-piazza in Lugano, was dit een reis om niet te vergeten. Een reis die van de ene verbazing tot de andere voerde. De pure vorm en de volmaakte integriteit en beheersing van struktuur, ruimte en licht in het casa del Fascio van Giuseppe Terragni. (Het diende even als dekor voor professor Dolinski die er ter plaatse met Botta de vloer aanveegde). De transparantie en gewichtloosheid in het meesterlijke Asilo Infantile…

Mario Botta (blijkbaar fel betwiste figuur ter plaatse onder Ticino architekten) en zijn platonische villa’s met hun ‘uitgehouwen’ elementaire vormen en hun geraffineerde metselwerkdetails. Of zijn stedelijke monumenten: de Banca Del Gottardo en de Palazzo Ransila. Of het design interieur van het (te prijzige) restaurant in De Banca… Of de overweldigende bureauruimte van Botta’s eigen kantoor in opbouw. (‘Hoed af voor die ruimte, broek af voor die cilinder’ dixit Mulhall). Of daarentegen zijn eenvoudige introverte ruimte in de Biblioteca Salita Dei Frati…

De verhalende architektuur in de restauratie van Castelgrande van Aurelio Galfetti en het architektuurparcours op de ‘Chinese muur’ om ondergronds terug te keren in een door gaten doorboord mysterieus spelonk… Of het autonome, zelfzekere Casa Bianca – Casa Nero van dezelfde Galfetti.

Scarpa in de details… in de restauratie van het Castello di Montebello van Mario Campi, Pessina, Piazzoli. Of precies het tegenovergestelde: het zeer onthechte Casa Polloni (muur, tuin, doos) van hetzelfde trio. Of hun twee wooneenheden op de Collina d’Ora: heldere door eenvoud en vanzelfsprekende leefbaarheid…

Wojciech Kaczura Casa Guidotti, Monte Carasso – Luigi Snozzi, 1984
Luigi Snozzi in “Zijn” Montecarasso. Zijn stedenbouwkundige opvattingen. Zijn haast sureël licht in de ingegraven turnzaal. Of elders de subtiele inpassing van autonome gebouwen in de meest diverse en geaccidenteerde sites. Een sterke plattegrond van een (voor een helaas te korte duur gebouwde) scuole elementari van Livio Vacchini in Locarno. De obsessie van een overspanning in zijn kantoor of in de lido. Of zijn ruig vakantiehuis, één met het stenen bergdorp in Valle Versaschi.

Het Palladio idioom in de casa Tonini van Reichlin en Reinhard. Of de stille, sacrale eenvoud van Tita Carloni in zijn case Parrocchiali op Col-lina D’Oro. Of de vele andere architekturen die men gepland of per toeval in deze begenadigde streek voorbijkomt . Dit is niet langer het werk van individueel opererende architekten, maar van architekten die dezelfde (weliswaar geschakeerde) taal spreken, een gezamenlijke houding hebben voortvloeiend uit een architektuurkultuur die op onze streek geënt is.

Marc Felix

Reisbegeleiding:
Gustavo Mulhau. Gustavo is een Nederlands sprekende Argentijnse architect die momenteel in Lugano werkzaam is.
Er is een boottocht op de Lago Di Como voorzien met uitleg van prof. Michael Dolinski.
We krijgen in de studio Vacchini commentaar van architect Micheli.