Avant-garde en traditie in de interbellumarchitectuur in België
De Belgische architectuur stond in de jaren 20 – 30 wat in de schaduw van een stormachtige internationale beweging. Het was stiller, gematigder, wellicht meer verbonden met traditie en minder propagandistisch. Het is dan ook minder gekend … .
Reden waarom we aan de Belgische architectuurbijdrage in het Interbellum een cyclus wil wijden. Uiteraard kan, zelfs een cyclus van voordrachten, geen volledig overzicht bieden over deze belangrijke periode in de Belgische architectuur. Maar voor wie zich wil verdiepen in de geschiedenis van de 20e eeuwse architectuur in België vormt de cyclus zeker een must.
Atheneum Deurne – Edward Van Steenbergen, 1936
De geschiedschrijving van de Moderne Architectuur is lange tijd beperkt gebleven tot de geschiedenis van de avantgarde van de jaren twintig : Le Corbusier, Walter Gropuis, Ludwig Mies van der Rohe, Gerrit Rietveld, … Victor Bourgeois, Louis-Herman de Koninck, Huib Hoste (althans zijn werk in de “Internationale Stijl”)… . In sommige gevallen was deze geschiedschrijving zelfs een regelrechte verdediging van deze Moderne Architectuur: Siegfried Giedeon, Nikolaus Pevsner … (“operatieve geschiedschrijving” zou de Italiaanse architectuurhistoricus Manfredo Tafui dat later noemen).
Maar met de crisis en de kritiek van de Moderne Architectuur sinds de late jaren zestig (… de voorgeschiedenis van het “postmodernisme”) is de behoefte ontstaan deze “officiële” geschiedenis van de Moderne Architectuur te gaan herschrijven (een soort revisionisme in positieve zin dus…). Zo werd bijvoorbeeld de Moderne Architectuur herontdekt in het spanningsveld van moderniteit en traditie : Le Cobusier en de traditionele, volkse én de klassieke architectuur, Mies van der Rohe en het klassicisme van Karl Friedrich Schinkel…. Ook de belangstelling voor de ontwikkeling van een niet-moderne architectuur, parallel met de Moderne Architectuur van de avantgarde, groeide (van de traditionalistische wederopbouw na de Eerst Wereldoorlog in België tot en met de “herwaardering” van het “Nazi-classicisme” van Albert Speer…)
Een interessant hoofdstuk in de architectuurgeschiedenis van het interbellum is “het stille modernisme” van de jaren dertig, ook wel het “gematigde” of het “andere modernisme” genoemd : het komt tot stand vanaf ca. 1928 als een “zakelijk” antwoord op het luidruchtige, radicale Modernisme van de avant-garde die op dat ogenblik “uitgeraasd” lijkt te zijn (want tegelijkertijd geïnstitutionaliseerd : CIAM, La Cambre…). Dat is meer bepaald ook het geval geweest in België in het werk van Edward van Steenbergen, Paul Smekens, Jozef Schellekens, Jules Lippens, Pierre Verbruggen, Marnix Neerman, Joannes De Bondt … met de late “moderne” Henry van de Velde, vanaf 1926 terug actief in dit land, als referentie. Deze specifieke kant van de geschiedenis van de twintigste-eeuwse architectuur in België komt in deze lezingenreeks over het “Stille Modernisme” uitvoering aan bod, als een noodzakelijke aanvulling en correctie van ons nog té eenzijdige beeld van de recente architectuurgeschiedenis.
Luc Verpoest
Luc Verpoest is ir. architect K.U. Leuven 1969, doctor in de toegepaste wetenschappen K.U. Leuven 1984. Is sinds 69 zelfstandig architect. In 70-73 was hij raadgevend ir. architect te Kinshasa (Congo). Sinds 69 is hij tevens verbonden aan het departement Architectuur Stedebouw en Ruimtelijke Ordening K.U. Leuven. Sinds 91 is hij hoofddocent.
Luc Verpoest is verder werkzaam als publicist, redactielid van het tijdschrift A +; lid van de Provinciale Commissie voor Monumenten en Landschappen, Provincie Brabant, docent Amarant, Gent, coördinator België DO.CO.MO.MO (International Working – party for Documentation and Conservation of Buildings, Sites and Neighbourhoods of the Modern Movement), lid van ICOMOS (International Council on Monuments and Sites)
