Herinneringen in architectuur

We kunnen er niet omheen: waar we ook kijken, we vinden steeds elementen die verwijzen naar het verleden. De sporen nagelaten door het transformatieve proces van tijd en geschiedenis zijn alom aanwezig. Of het nu gaat over een landschap, over een oude middeleeuwse stad, over een geologische transformatie, over een gebouw dat zijn verhaal doorheen de tijd laat aflezen … sporen vindt men overal.

Als architect of stedenbouwkundige herschrijven we en herbouwen we permanent onze omgeving. We werken met landschappen, steden, gebouwen, objecten en hun onderlinge relaties. We werken met wat al is, met wat bestaat. We schrijven er overheen, we verweven ons eigen verhaal met het bestaande verhaal. Een nieuw verhaal komt tot stand. Geschiedenis vormt een continuïteit en niets blijft hetzelfde. Wat moet er gebeuren in geval van restauratie binnen de architectuur? Tot welke stap in de tijd keert men terug? Welk onderdeel van de geschiedenis wordt het ankerpunt voor herstel?

In het kader van Open Monumentendag 2019 nodigt Archipel de Nederlandse professor Wim Denslagen uit voor het geven van een lezing. Zijn proefschrift “Omstreden herstel” werd uitgegeven en behandelt het strijdpunt bij elke restauratie: herstellen in de oorspronkelijke vorm of zoveel mogelijk conserveren. Het beschrijft en analyseert het debat over de beginselen van het restaureren waarbij tevens getracht wordt een antwoord te geven op de vraag in hoeverre het op conservering gerichte restauratie-beginsel een kortstondige opinie mag worden genoemd. Hiertoe wordt een reeks beroemde restauraties, uitgevoerd in Engeland, Frankrijk, Duitsland en Nederland beschreven, waarbij de discussies die hierover zijn gevoerd worden besproken. Bij de huidige restauraties speelt de actuele vraag conservering versus herstellen nog steeds een grote rol.

Vertrekkend vanuit dit thema breidt Wim Denslagen zijn lezing binnen het thema palimpsest uit naar verdwenen architectuur, naar herinneringen in de architectuur.

Oude discussies over restaureren van historisch architectuur steken zo nu en dan weer de kop op en men beroept zich dan graag op het Charter van Venetië uit 1964, maar dit document staat wel in de traditie van het modernisme met zijn weerzin jegens de neostijlen van de negentiende eeuw. En het modernisme is zelf weer een kind van de Romantiek. In zijn lezing zal Wim Denslagen deze tradities op het gebied van de kunstbeschouwing terugvoeren naar de achttiende eeuw. Hij zal het ook hebben over de betekenis van imitaties in de architectuur.

Wim Denslagen (°1946) was hoogleraar aan de universiteit van Utrecht en publiceerde onder meer Romantisch modernisme. Nostalgie in de monumentenzorg. Amsterdam (2004), Memories of Architecture. Architectural Heritage and Historiography in the Distant Past (2009), Beemden en bouwlanden. Het verdwijnende boerenlandschap (2011) en Observations on Urban Aesthetics. London, Paris and New York (2016).