Luis Barragán - An other Modernity

Een voordracht die de stille kracht van zonovergoten muren in Zuiderse kleuren oproept.

Luis Barragan (1902-1988) heeft een architectuur nagelaten die tot het meest integere van deze tijd behoort. Geënt op Mexicaanse traditie, is zijn werk van een vanzelfsprekende moderniteit waarin licht en ruimte op een ongelooflijk beheerste manier gevat worden. “Een architectuur van stilte en sereniteit, een werk met een grote sensibiliteit voor licht en materie”, aldus Marc Dubois.

Marc Dubois reisde in 1993 samen met een BRT-filmploeg de werken van Barragan af en belicht in de voordracht het werk van Barragan en Pikionis. Dimitriois Pikionis is een Griekse architect die samen met Barragan door Frampton ingelijfd werd bij het “kritisch regionalisme”.

*DE MAGIE VAN MUREN*

Wie Mexico bezoekt, komt onder de indruk van de monumentale precolumbiaanse tempels en de woningen met hun uitbundig kleurige verschijning. De ontwikkelingen in het oeuvre van architekt Luis Barragan (1902-1988) tonen ons dat een hedendaagse architektuur ook haar voedingsbodem moet hebben in een autentiek verleden. Hij kreeg in 1980 voor zijn gehele oeuvre als eerste de Pritzkerprijs, zowat het equivalent van de Nobelprijs. Tot dan was zijn klein oeuvre nauwelijks buiten Mexico gekend, laat staan op een juiste wijze gerelateerd tot de ontwikkeling binnen de hedendaagse architektuur. Pas na zijn dood ontstond een grote internationale belangstelling, toen men ontdekte dat Barragan een boeiende syntese heeft weten te bereiken tussen moderne architektuur en de Mexicaanse traditie.

De architektuurhistoricus Kenneth Frampton spreekt van een ‘andere moderniteit’ en katalogeert Barragan onder het begrip ‘kritisch regionalisme’. Met dit begrip wordt niet naar het streekeigene verwezen, wel naar het proces van assimilatie en herinterpretatie van een lokale kultuur binnen een algemene universializering. Het is een heroriëntatie van de moderne architektuur via de lokale kultuur en architectuur.

Zijn ontwikkeling is boeiend. Rond 1930 werkt Barragan in de stad Guadelajara waar hij komt tot een bscheiden interpretatie van de traditionele Mexicaanse haciendawoning. Tegelijkertijd reist hij door Europa en ontdekt het universum van het Alhambra in Granada en de poëzie van de tuinen van de Fransman Ferdinand Bac. Wanneer hij rond 1936 definitief naar Mexico City verhuist, ontstaat er een grotere affiniteit met het Europese modernisme. Pas na 1945 komt zijn werk tot volle rijpheid en verwijdert hij zich van een dor modernisme.

aritfa.worldpress.com barragan house interior Zijn eigen huis en de woningen gebouwd voor de families Pierre Lopez, Galvez, Gilardi Egerstrom, behoren tot de meest fascinerende individuele woningen van de moderne bouwkunst. Velen beschouwen de stallingen van de woning Egerstrom als zijn magnum opus. Een mooiere ode aan het paard en de Mexicaanse muur valt nauwelijks te bedenken. Niet het woonhuis staat centraal, wel een open buitenruimte, omgeven door indrukwekkende roze geschilderde muren. In het midden een fontein en een ondiepe vijver waar de paarden kunnen drinken. Barragan overstijgt het louter functionele: hij maakte poëtische binnen- en buitenruimtes met sublieme verhoudingen, waar het daglicht maximaal tot leven komt.
rene burri via magnum photos Barragan in eggestrom

Voor Barragan dient architectuur om het licht zichtbaar te maken, het ontwerpen is een zoektocht naar de perfekte balans tussen licht, kleur en ruimte. Hij toont ons waarmee een architekt wezenlijk bezig moet zijn, het creëren van ruimtes waar de mens opnieuw het licht kan ontdekken. Het subliemste voorbeeld waar hij in het interieur het daglicht meesterlijk manipuleert, is de woning Gilardi. De vraag van de opdrachtgever naar een zwembad kombineerde Barragan met de eetkamer. Het resultaat is adembenemend omdat Barragan meer maakt dan een kuip met water. Via het invallend daglicht op het water en de steeds wijzigende reflekties, krijgt deze ruimte op elk uur van de dag een andere sfeer.

Barragan vindt niets nieuws uit, creativiteit is voor hem niet jachtig produceren van oppervlakkige effekten, maar een moeizaam en geduldig zoeken naar de magie van ruimte en licht. In zijn oeuvre ontdekt men de ware en de eerste betekenis van het woord originaliteit, de inwendige kracht van de meest elementaire middelen. Zijn werk kan men omschrijven als ‘opgeladen eenvoud’, een architektuur waar ook de stilte haar plaats heeft. Barragan introduceert vaak water en fonteinen in zijn architectuur, water niet enkel als symbool van leven, maar ook om de stilte te benadrukken.

Hij is ontegensprekelijk de grootste bouwmeester die Mexico deze eeuw heeft voortgebracht. Zijn zoektocht om de hedendaagse architectuur te herbronnen vanuit de Mexicaanse eigenheid, heeft een grote invloed gehad op andere Mexicaanse en zelfs buitenlandse architekten, zoals de Japanner Tadao Ando. De meest begaafde architect die zich de denkwereld van Barragan heeft weten eigen te maken, is de Mexicaan Ricardo Legorreta…
public domain Fuente de Los Amantes
Deze tekst is een uittreksel uit het artikel van Marc Dubois in ‘Knack’ (27 sept. ’93).