Hedendaags omgaan met erfgoed

Op zondag zetten duizenden monumenten in Vlaanderen traditiegetrouw hun deuren wijd open.
Archipel wil donderdagavond 7 september, voorafgaand aan Open Monumentendag, een aanloop nemen en drie renovatieprojecten in de kijker zetten die op een hedendaagse wijze omgaan met erfgoed. Drie projecten die in de diepte worden toegelicht door hun respectievelijke architecten.

• Het hoofdkantoor van het Wit-Gele Kruis in Ledeberg: Archipl architecten
• &Other Stories in de Veldstraat in Gent: Abscis Architecten
• Vooruit in Gent: DIAL architects

ARCHIPL|Hoofdkantoor WIT-GELE KRUIS|2009-2013

© Filip Dujardin

Deze herbestemming van een laat 19e-eeuws pakhuis uit het textielverleden van Gent is een voorbeeld van hoe scherp maar subtiel om te gaan met verlaten industrieel erfgoed.
Het nieuwe bouwprogramma – de centrale administratie van de Oost-Vlaamse afdeling van het Wit-Gele kruis - werd ingevuld zonder te raken aan de typologie van het driebeukig gebouw. De interventies zijn opgevat als een ondergeschikte nieuwe laag binnen de dominante opbouw van deze typerende Manchester-fabrieksarchitectuur.
De inwendige staalstructuur van kolommen en liggers en de bakstenen buitenschil werden vrijgemaakt en ontdaan van alle toevoegingen. Het atrium in de middenbeuk werd opengelaten en de centrale lichtinval via het dak hernomen. De boogvormige gevelopeningen werden hersteld en waar nodig geadapteerd. Een aantal nieuwe ‘bruggen’ in het atrium die de zijtraveeën met elkaar verbinden, verbeteren de horizontale circulatie en optimaliseren de ruimte/oppervlakteverhouding van het gebouw. Alle invulling voor de nieuwe kantoorfunctie is licht en optimaal transparant opgevat waardoor de buitencontouren van het gebouw overal voelbaar blijven en het monumentale pakhuis zijn ruimtelijke samenhang behoudt. De ritmiek van de traveeën en het staal is rigoureus gebruikt als regelaar voor iedere nieuwe indeling en de staalstructuur werd geprononceerd.
De gebouwschil werd geoptimaliseerd door na-isolatie van de oude muren en door gebruik van nieuwe isolerende sandwich-dakelementen en een nanogel-polycarbonaatlichtstraat. Samen met de gebouwtechnieken (balansventilatie) die in de tentdaken zijn opgesteld, zorgt dit voor een laag-energieniveau. Er is gekozen om de bouwsporen aan de buitenzijde zichtbaar te laten en het typerende baksteenmetselwerk niet doorgedreven af te werken, daarmee aansluitend bij het opzet om de geschiedenis van het fabriekspand dat op de inventaris van Onroerend Erfgoed staat een stuk blijvend leesbaar te laten.
De keuze voor stedelijke inbreiding en centralisatie werd gemaakt omwille van het mobiliteitsvoordeel door de directe nabijheid van de E17/E40-wegen en de binnenring. De keuze voor rehabilitatie van een oud fabriekspand is congruent met het zorg-profiel van de thuiszorgorganisatie Wit-Gele Kruis.

ABSCIS | &Other Stories Veldstraat/Korenmarkt Gent

© Dennis De Smet

Op een unieke zichtlocatie aan de Veldstraat en Korenmarkt worden twee historische winkelpanden nieuw leven ingeblazen met een gemengd project van winkelen en wonen. Bovenop de vraag tot optimalisatie van de winkelruimte wordt de kans aangegrepen om de leegstaande bovenverdiepingen, met hun authentieke interieurs en prachtige stadszichten, terug tot woning om te vormen.
Twee historische, maar sterk verouderde en onderbenutte winkelpanden in hartje Gent vormen het uitgangspunt voor dit ontwerp. Het doel van de opdracht is tweevoudig: enerzijds een optimalisatie van de winkelruimte door het creëren van een open winkeloppervlakte en anderzijds het (her-) benutten en opwaarderen van de bovenliggende woonverdiepingen en de kelder.
Het resultaat is een gemengd project voor winkelen en wonen in de binnenstad, met een unieke zichtlocatie aan de Korenmarkt.
De 2 panden worden op alle niveaus versmolten tot één geheel, waarvan de onderste 2 bouwlagen een duplex winkelruimte vormen met toegang vanaf de Veldstraat, en de bovenliggende appartementen, collectief ontsloten worden via een gemeenschappelijke inkom aan de Schuurkenstraat. Zo behouden beide functies een eigen adres aan de straat en hoeft het ontsluiten van de appartementen niet ten koste te gaan van (dure) etalageoppervlakte.
Tussenin de 2 panden wordt op de woonverdiepingen een gemeenschappelijke buitenruimte gecreëerd, die als terras op het zuiden en als passerelle fungeert. Vanaf het bovenste terras wordt ook de zolderverdieping van de Veldstraat ontsloten, waarin een ruime, open loft met mezzanine in de nok wordt ondergebracht. In de kelder komt een gemeenschappelijke fietsenstalling en afvalberging samen met de technische ruimtes en stock van de winkel.

DIAL architects | VOORUIT

© Reinhart Cosaert

Het Feestlokaal van Vooruit werd opgetrokken in 1911-1914, naar ontwerp van architect Ferdinand Dierkens. Zowel voor- als achtergevel vormend een dynamisch geheel van natuurstenen rondbogen en gebogen balkons, vloeiend houten schrijnwerk en metalen constructie-elementen, allen typerend voor de Art Nouveau stijl. Het achterste volume kijkt uit op de Schelde en bevat een theater en bioscoopzaal met bijzonder fraaie interieurs. Anno 2012 is Kunstencentrum Vooruit uitgegroeid tot een toonaangevende nationaal en internationaal georiënteerde cultuurinstelling. Het is een bruisend centrum dat plaats en podium biedt aan artiesten van allerlei slag; jaarlijks krijgt Vooruit dan ook meer dan 250.000 bezoekers over de vloer. De sterke groei van de afgelopen jaren, gewijzigde maatschappelijke noden en een ingrijpende stedenbouwkundige vernieuwing in zijn directe omgeving noopten Vooruit tot het opstellen van een globaal masterplan voor de volledige infrastructuur. Dit masterplan is een dynamisch gegeven en wordt dan ook permanent bijgestuurd.

DIAL Architects won in 2010 de wedstrijd voor de realisatie van het meerjarenplan technische en facilitaire infrastructuur en werkt sindsdien gestaag verder aan de realisatie van het masterplan. Het terras is daarvan de eerste fase en een kantelmoment in de geschiedenis van het Vooruitgebouw.

Het Vooruitterras creëert sinds juli 2013 een nieuw stedelijk platform voor ontmoeting en ontspanning. Het wil niet alleen een rustplek bieden, maar ook actief met zijn bezoekers in dialoog gaan over stadslandbouw, groenintegratie en buitencultuur. Het gebouw biedt onderdak aan een ‘state of the art’ fietsenparking voor 400 fietsen en is 24/24, 7/7 open.
De schermvormige wanden van het terras in cortenstaal creëren een microklimaat dat de seizoenen voor buitenbeleving verlengt en ze optimaliseren meteen ook de akoestische omstandigheden voor zowel bezoekers als omwonenden. Het terras vindt aansluiting met het grand café van Vooruit via een monumentale geveldoorbreking van 6 meter bij 6 meter en een stijgende tribunetrap omgeven door een hangende tuin.Als een belvédère kijkt het terras uit naar de Boekentoren van architect Henri van de Velde, het gebouw van Dagblad Vooruit van architect Fernand Brunfaut en het UFO-gebouw van architect Stefaan Beel. Door verder te bouwen op een aantal thematieken van het Beschermde Monument zoals: verassende ingenieurskunst, geometrische motieven, gezondheid en techniek, hybride materiaalgebruik, is het Terras geen Fremdkörper, maar vormt het een waardig filiaal met een eigen gebruiksfilosofie geënt op de Duurzame Stad.