Hoger wonen?

• Intro
• Peter Vanden Abeele, stadsbouwmeester Gent

• Spreker
• Jeroen de Willigen – voormalig stadsbouwmeester Groningen, Creative Director De Zwarte Hond (NL)

Ronald Zijlstra Grunobuurt Groningen

Het woonvraagstuk en de nood te verdichten dwingen om andere vormen van wonen op te zoeken. Kunnen deze nieuwe woonvormen – zonder verlies aan woonkwaliteit – compact, hoog en collectief zijn? We laten ons inspireren door een Nederlandse architectuurpraktijk die een mening heeft over hoger bouwen: De Zwarte Hond. Dit bureau zet in op ontmoeting, op sociale cohesie, op leefkwaliteit, op het repareren en versterken van het stedelijk weefsel en op plekken die het hart raken. Bovendien was Jeroen de Willigen stadsbouwmeester van Groningen van 2016 tot 2020 en ontwikkelde daar mede een visie rond het woonbeleid van de stad.

Jeroen de Willigen

De Zwarte Hond is een ontwerpbureau voor architectuur en stedenbouw. Vanuit Groningen, Rotterdam en Keulen ontwerpen ze projecten die gekarakteriseerd worden door een verrassende vanzelfsprekendheid. Gronings realisme, Rotterdams optimisme en Duitse grondigheid zetten ze hier voor in. Doordat architectuur en stedenbouw in één bureau te combineren overzien ze de verschillende krachten die spelen op een plek. Ze schatten in wat waarde toevoegt en de leefkwaliteit vergroot: voor de bewoner, de straat, de buurt, voor de stad.

Samen met Erik Dorsman en Peter Michiel Schaap schreef Jeroen de Willigen het boek ‘De voorbeeldige stad’, een ode aan de stad en de stedelijke opgave, met Groningen als casus. In 1928 tekent H.P. Berlage samen met H.P.J. Schut een plan voor Groningen dat niet gebaseerd is op snelheid, overlast en bochtstralen, maar op coherentie, continuïteit en nabijheid. Nagenoeg een eeuw later fascineert dit plan nog steeds. Zo blijkt het een uitstekende en vooral ook inspirerende basis voor de grote opgaven van vandaag en morgen: van de forse woningbouwopgave en de wens de stad compact te houden tot het immense klimaat- en energievraagstuk. Het boek is een oproep om de grondbeginselen van de stedenbouw weer te omarmen. Om de openbare ruimte weer centraal te stellen in het stadsontwerp. Om verder te kijken dan alleen de waarde van geld. Maar bovenal om met liefde en aandacht voor de context aan de stad te werken. Zo houden we de stad voorbeeldig.

Jeroen de Willigen is partner | creatief directeur bij De Zwarte Hond. Opgeleid aan de Technische Universiteit Delft en in 2015 afgestudeerd in MCD (Master City Developer) aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, won hij in 2015 met zijn thesis ‘De Waarde van de Structuur’ de MCD-scriptie prijs.

Van 1996 tot 1998 was De Willigen werkzaam bij West 8, waarop volgend hij de stedenbouwkundige afdeling bij De Zwarte Hond heeft opgericht. In 2001 werd hij partner aldaar en vanaf 2011 directeur. De Willigen is binnen De Zwarte Hond verantwoordelijk voor tal van stedenbouwkundige projecten zoals: De Blauwe Stad in het Oldambt, Groeseind en de Zeehelden en Uitvindersbuurt in Tilburg, De Florijnas en het Stationsgebied in Assen, De Grunobuurt in Groningen en Hart van de Waalsprong in Nijmegen. Daarnaast treedt hij op als supervisor in diverse gebiedsontwikkelingen. Hij zet daarbij zijn ontwerpend vakmanschap in voor het oplossen van actuele maatschappelijke en economische vraagstukken.

Tussen 2008 en 2012 was De Willigen coördinator stedenbouw op de Academie van Bouwkunst in Rotterdam en docent in Groningen en Delft. Van 2016 tot 2020 was Jeroen stadsbouwmeester in Groningen.

Peter Vanden Abeele

Het woonvraagstuk en de nood te verdichten dwingen ons anders naar wonenvormen te kijken. Want het woonideaal van de vrijstaande woning is ruimtelijk en maatschappelijk niet haalbaar en voor een groot deel van de gezinnen niet betaalbaar. Als we wonen betaalbaar, duurzaam en aangepast willen maken aan specifieke woonnoden, dan moeten we ook zelf anders gaan wonen. Dit vraagt om voorbeelden die tonen dat deze tendens naar anders wonen ook kan zonder verlies. Dat meer stedelijk wonen een pak kwaliteiten en voordelen in zich draagt. En dat we hiervoor nieuwe woonvormen moeten ontwerpen met kwaliteit. Die woonvormen zullen bijvoorbeeld compact, hoog, en collectief zijn.
 
Compact
We wonen gemiddeld nog op grote voet, zeker in de groeistad of 20ste eeuwse gordel. Compacter bouwen met slimme schakelingen van ruimtes en met kwalitatieve grondplannen moet mogelijk maken goedkoper én duurzamer te wonen met minder ruimte-impact. De compacte stedelijke woningtypologie en de grote dichtheid die hiermee gepaard gaat, heeft duidelijke voordelen. Ze maakt dat veel huishoudens in de stad kunnen wonen en hier toegang hebben tot de stedelijke voorzieningen.
 
Collectief
We zien steeds meer in het delen van faciliteiten in plaats van het bezitten ervan en dat kan ook voor woonruimte en woondiensten. Dat kan de betaalbaarheid, maar vooral de kwaliteit van het wonen vergroten. Wat bewoners collectief kunnen en willen maken hangt sterk af van de doelgroep van het woonproject. Dat zal anders zijn voor studenten, dan voor gezinnen of ouderen. Maar het biedt sowieso extra kwaliteit en vraagt om
andere ontwerpvoorstellen.
 
Hoog
We hebben nog te veel schrik van hoog wonen. Ook dit kan de betaalbaarheid vergroten en stedelijke woonkwaliteiten aanbieden. Hoger bouwen is een middel om meer woningen aan te bieden op specifieke plekken met veel kwaliteiten waar extra verdichting zinvol is, zoals de stationsomgevingen of aan de rand van parken. En hoger wonen heeft ook troeven zoals het uitzicht, bezonning, privacy en rust. Om kwaliteiten van hoog bouwen te garanderen moeten we het op wijkschaal wel steeds koppelen aan laag bouwen en leeg laten. Ook het contact met het maaiveld vraagt extra aandacht want deze woningen vormen ook onderdeel van de wijk. De nieuwe Gentse Ruimtelijke structuurvisie 2030 ‘Ruimte voor Gent’ biedt het kader.”
Uit ‘Stadsessay Breed Wonen’ – Inspiratienota Woonstad Gent

Peter Vanden Abeele (°1979) is architect, stedenbouwkundig ontwerper en erkend ruimtelijk planner. Eind 2017 werd hij benoemd als eerste Stadsbouwmeester Gent. Voorheen werkte hij als wetenschappelijk onderzoeker binnen het vakgebied van regionale en stedelijke ontwikkeling. Hij was projectleider voor stadsontwikkelingsprojecten in Antwerpen en werkte vier jaar als adviseur stedenbouw voor de stadsbouwmeester Antwerpen. Daarnaast werkte hij als freelance stedenbouwkundig ontwerper en was medeoprichter van een ontwerpbureau. Sinds 2005 doceert hij in het vakgebied van het stedenbouwkundig ontwerpen aan de Universiteit Gent, met tussendoor ook opdrachten voor Sint-Lucas Hogeschool voor Architectuur en de Academie voor Architectuur en Stedenbouw Tilburg. Als expert zetelt hij in verschillende stedelijke adviesorganen, werkte aan diverse tentoonstellingen en schrijft regelmatig over architectuur en stedenbouw. Peter is geboren en getogen Gentenaar.

SkYline. Hoogbouw in de Lage Landen

Hans Wilschut

Deze lezing is in samenwerking met het STAM en Stadsbouwmeester Gent in het kader van de expo SkYline. Hoogbouw in de Lage Landen.

Mensen herken je aan hun silhouet, steden aan hun skyline. In de expo ‘SkYline. Hoogbouw in de Lage Landen’ daagt het STAM (Stadsmuseum Gent) onze – vaak terloopse – blik op de stad uit. Wat zit er achter de grillige lijnen van steen, staal en glas? En waarom blijven we het hoog, hoger, hoogst zoeken? ‘SkYline’, da’s een uitnodiging om stil te staan én te beleven. Zowel in als buiten de expo. Tijdens onder meer lezingen en een fietstocht kan je dieper ingaan op het thema hoogbouw. Doe, Begrijp en Kijk De SkYline: ontdek het volledige programma op stamgent.be. ‘SkYline’ loopt nog t.e.m. 21 mei 2023.