Ben Van Berkel (NL)

Ben Van Berkel (°1957) Studeerde in de Rietveld Academie in Amsterdam en de Architectural Association in Londen (afgestudeerd in 1987).
Nadat hij voor verschillende architecten in Europa had gewerkt (ondermeer Zaha Hadid en Calatrava), begon hij in 1988 een eigen praktijk met Caroline Bos, John Biln en Bart Lootsma.

Het werk van Van Berkel & Bos staat los van het debat binnen de Nederlandse architectuur, waarin voortdurend naar de stamboom van de vaderlandse architectuur-geschiedenis wordt verwezen.
Van Berkel is (zoals hij zelf stelde in een symposium in 1990) eerder gevormd door ‘belangrijke zaken die geen plaats hebben in een schema over architectuur’ : televisie, de eerste maanlanding, muziek, winkelcentra, vliegtuig, telefoon, Neo-Aristotelische filosofie, actuele kunst, auto’s en autowegen …
In hetzelfde symposium haalt Van Berkel het door Nietzsche beschreven verschil tussen denken en gewaarwording aan.
Vrij geciteerd :
Denken hangt samen met formuleringen, met taal, en is door de grenzen van de taal beperkt. Gewaarwording niet. De gewaarwording is er eerder dan de gedachte en houdt ook veel meer in dan de gedachte. Architectuur van de gedachte is architectuur als stijl, alsmede als concept, als programmatische invulling, en is dus beperkt door de taal. Van Berkel pleit voor de architectuur van de gewaarwording, voor een architectuur die mÈÈr is en directer dan taal.
Dit pleidooi voor een overstijgen van gedachte door gewaarwording (van rede door gevoel) leidt bij Van Berkel tot een moderne ontwerpbenadering.
(vrij samengevat) :
‘Vooraleer architectuur wordt bedacht, vergeet de architect de taal en wordt hij helderziend … voor de gedachte komen gewaarwordingen die veel complexer zijn’.
De sterkte van een project hangt af van dit ondefinieerbaar creatieve moment dat op gang gebracht wordt door schetsen die de gewaarwordingen trachten te grijpen. Schetsen is hierbij geen vorm van expressie, maar eerder van zelf-contemplatie.
Dit ontwerpproces wordt bij Van Berkel opgenomen en verder gezet in computergestuurd ontwerp en materialiseert tenslotte in zeer verrassende complexe-fluide architecturen.
De wijze waarop een vernieuwend ontwerpproces vernieuwende architectuur genereert, doet ons hierbij terugdenken aan Miralles (Barcelona) die in 1995 te gast was bij Archipel.

De lijvige monografie BEN VAN BERKEL, MOBILE FORCES geeft een fascinerend beeld van ontwerp embyro tot realisatie van een verrassende reeks ongewone Nederlandse architecturen die we niet met de stamboom van het Nieuwe Bouwen kunnen linken, maar die doordrongen lijkt van een hedendaagse tijdsgeest. Verwant met Koolhaas en Hadid, maar in een zeer eigen aanpak.

Marc Felix