Aires Mateus (PT)

“Architecture is the art of permanence, not ephemerality. The principle it is subjected to can be eternal. Having a clear idea is essential in architecture.”

Manuel Aires Mateus.

Manuel startte, na een vroege samenwerking met architect Gonçalo Byrne vanaf 1983, het bureau Aires Mateus & Associados op met zijn broer Francisco in 1988. Hun projecten – variabel in schaal en gekenmerkt door een strak spel van massa en materialiteit – hebben bijgedragen aan de vormgeving van de hedendaagse architectuur in Portugal. Gekend voor het omzetten van traditionele Portugese vormen in detailvrije oppervlakken en voor hun belang aan sculpturale strengheid, sleepten ze reeds vele prijzen in de wacht, zowel nationaal als internationaal.
Naast hun professionele activiteiten geven de broers ook les op prestigieuze universiteiten zoals Harvard University (Verenigde Staten), Universiteit van Ljubljani (Slovenië), Accademia di architettura di Mendrisio (Zwitserland sinds 2001), Universidade Autónoma en Universidade Lusíada (Lissabon sinds 1997).

De benadering van een opdracht begint steeds met het inroepen van een instinctmatig gevoel. De broers geloven sterk in het werken met wat al gekend is en wat aanwezig is: vertrekken van het bestaande, het hier en nu, is het van enorm belang. Vertrekkend van een intern en zelf-reflectief uitgangspunt, terwijl de confrontatie met de directheid van het programma, de site, materialiteit, enz., wordt aangegaan, zoeken de broers naar het ‘permanente’, en dit in de zin van ‘weerstaan aan de tijd’. Hun architectuur streeft ernaar om zowel in continuïteit met het ‘nu’ te zijn, als het ‘nu’ te willen transcenderen op zoek naar een tijdloze kwaliteit.

Vorig jaar won Aires Mateus de wedstrijd om een nieuwe architectuurschool in Doornik te ontwerpen. Door het elimineren van gangen en ruimten, worden mensen gedwongen zich door de binnenruimten te bewegen. De nadruk wordt gelegd op het maken van publieke ruimten, waardoor de school een verbinding tussen twee wijken vormt. Dit ontwerp reageert sterk op de stedelijke omgeving en bouwt voort op de reeds bestaande relatie van de universiteit met de stad. Het voorstel van het Portugese team laat de mede-finalisten, waaronder Lacaton & Vassal (FR) en Robbrecht & Daem / Van Hee, achter zich. Naast het slopen van enkele bestaande gebouwen, omvat het ontwerp van Aires Mateus de renovatie van een oud ziekenhuis met het oog op administratieve diensten, en het omvormen van twee industriële panden naar klaslokalen en een bibliotheek. Enerzijds wordt de geometrie van de nabijgelegen constructies weerspiegeld, anderzijds presenteert het project ook een compleet nieuw gebouw, dat nauwelijks raakt aan de aangrenzende stenen volumes. Binnen de 7000 m2 van het project ligt de focus op gemeenschappelijke/publieke ruimte.

De broers Mateus creëren gebouwen rond mensen en hun zintuigen. Zij verwerpen de willekeur van immateriële grenzen. In plaats van dunne tweedimensionale scheidingswanden zijn muren opgevat als volumes die leefruimten bevatten, grote vides gemodelleerd door licht en leegte, bevrijd van de strakheid van regels. Deze grenzen worden bovendien gemaakt in synergie met de bestaande context, met binnen- en buitenruimten. Dit diep gevoel van architectonische ruimte komt voort uit de vastberadenheid van hun methode, namelijk ontwerpen en bouwen waarbij getracht wordt het gewicht van de massa op te heffen. Hierbij zoeken ze naar een expressie die losstaat van de vele formele excessen binnen de hedendaagse architectuur. In het bureau Aires Mateus duurt het lang eer een project de voltooiing bereikt, omdat er tijd genomen wordt om beslissingen te herdenken en te herzien. Net omdat het lang duurt om een project op de juiste sporen te zetten, zien de broers Mateus de tijd als hun bondgenoot. Hierover zeggen ze zelf: “Unlike fashion, architecture is an art that endures and is characterised by this persistence. It is the art of permanence. It must persist not only from a physical standpoint, but also conceptually – which involves yet another aspect of “time”. An idea lasts longer than its physical manifestation. We see this sense of permanence as the relationship with eternal time, a concept that architecture has always pursued through construction. Today it can be achieved as a result of the overall consistency of a project.”

Deze lezing kadert binnen de Week van het Ontwerpen. Na een zeer geslaagde tiende editie van de expo W/O – We are the next generation, met 42 studentenprojecten uit meer dan 15 creatieve Vlaamse scholen, neemt the next generation opnieuw de Budafabriek over van 28 tot 31 oktober 2015. Bigger, better & bolder! Een selectie van de beste studentenprojecten van creatieve onderwijsinstellingen uit de regio Kortrijk en Vlaanderen binnen de ontwerpdomeinen van productdesign, architectuur en multimediaal ontwerp uit het schooljaar 2014-2015 zullen er tentoongesteld worden. De expo wordt aangevuld met een stevig randprogramma bestaande uit lezingen, workshops, netwerkevents en veel meer!