2015

Gelaagdheid voegt complexiteit en meerduidigheid toe. Gerelateerd naar architectuur behandelt gelaagd heel wat aspecten waarvan we er onmiddellijk een aantal kunnen opsommen, zoals ruimtelijke gelaagdheid, sociale of historische gelaagdheid, technische, programmatische, vormelijke of atmosferische gelaagdheid, interdisciplinaire, reflectieve en landschappelijke gelaagd- heid. gelaagdheid in tijd, in ecologie, gelaagdheid in verhalen en lezingen, in hiërarchie, gelaagdheid van privaat naar publiek, discipline-overschrijdende gelaagdheid, in schaal…

Een onuitputtelijke oplijsting die doet nadenken, die inzichten geeft, die andere invalshoeken in het daglicht stelt, die zoekt naar gedragen begrip, die nieuwe verhalen vertelt.

In een beschrijving van het masterplan voor de kanaalzone Brussel schrijft Jens aerts over het beeldbepalende historisch- industriële karakter van de site, waarvan hij de positieve eigenschappen versterkt, en de negatieve minimaliseert. “De nieuwe transformaties en toevoegingen zetten door middel van heden- daagse architectuur de gelaagdheid in de tijd door.”

Els vervloesem schrijft over de uitdaging van the ambition of territory om radicaal anders over het versnipperde vlaamse stadslandschap te gaan nadenken, in plaats van het planningsideaal van de compacte stad te volgen, “wordt met behulp van cartografie, kunst en ontwerpend onderzoek gezocht naar alternatieve visies en nieuwe ontwikkelingsscenario’s vanuit het gelaagde, horizontale verstedelijkte stadslandschap.”

Bij de voorstelling van het boek Nieuwe moskeeën in Vlaanderen wordt door Mana vzw en vai ingegaan in het opzet om de dubbele gelaagdheid van de architectuur in de maatschappij te bekijken in toepassing op de bouw van moskeeën. “enerzijds is een gebouw vaak een veruitwendiging van wat er van binnen leeft. de architectuur is niet te scheiden van het leven en de maatschappij waarin ze voorkomt. aan de andere kant spelen gebouwen zelf een rol in het – letterlijk en figuurlijk – vorm geven van de maatschappij. architectuur schépt de omgeving. de wijze waarop moskeeën gebouwd worden, bevat als het ware de potentie om de verhoudingen en contacten in de maatschappij te wijzigen en nieuwe perspectieven te uiten.”
de beschrijving van het ando Hiroshige museum ontworpen door kengo kuma leert ons dat kuma een spel met de traditie speelt, met name door de ingenieuze gelaagdheid van de hout­ constructie, waardoor een bijzonder lichtspel door dit lattenwerk in de expositieruimten doordringt, en ook het wezen van deze ruimten verandert. Bovendien zet hij verschillende materialen bewust in omdat “ruimtelijke gelaagdheid in wezen een archi- tectonisch middel is om transparantie en translucentie te creëren”.

In het artikel Rauwe biefstuk op de tekentafel in 2012 verschenen in el croquis, schrijft Michiel Riedijk over conventies en identiteit in architectuur, over gelaagdheid tegenover oppervlakkigheid.

‘Palimpsest’ is een term uit de handschriftkunde. veel oude handgeschreven teksten blijken geschreven op perkament dat al eens eerder gebruikt was, voor nóg oudere teksten. de oude tekst werd er afgeschraapt om de nieuwe tekst te kunnen schrijven. dit proces werd soms meermalen herhaald… laag op laag voortbouwen op wat er al was.

“de gelaagdheid waarin een ontwerp zowel conventioneel als onaangepast is, zowel een gentleman als een wilde, zowel glad als ruw, zowel modern als antiek, is een kwaliteit waar we keer op keer in al onze ontwerpen naar op zoek zijn, vanuit de stellige overtuiging dat architectuur moet kunnen schokken en behagen, kunnen koesteren en afstoten om binnen de film noir van de stedelijke samenleving betekenisvol te blijven. onze zoektocht in de architectuur tracht het surrealisme van alledag te verbeelden, als rauwe biefstuk op een tekentafel.”

Marc dubois schrijft in de eulogie over het verdwijnen van het paviljoen van toyo ito op de Burg in Brugge, net in het jaar dat Ito de Pritzkerprijs wint: “een grotere gelaagdheid kan een ontwerper niet aanbrengen, daarin ligt juist het meesterlijke van Ito’s ontwerp. Het paviljoen is letterlijk verankerd met de geschiedenis van Brugge. ito zag het als een eerbetoon aan Van Eyck, de meesterlijke schilder die het licht wist vast te houden en te sublimeren. een mooiere daad van respect en waardering voor het verleden valt nauwelijks voor te stellen. Met zijn ontwerp legt ito een band met wat onder de grond ligt, wat niet zichtbaar is. een ontwerp dient om het onzichtbare zichtbaar te maken, om vanuit de geest van de plek te handelen, de genius loci.” om te eindigen een quote van de landschapsarchitect Denis Dujardin: “Het leven is in zijn lezing zelf een palimpsest. achter – en onder – elke lezing, schuilt mogelijkerwijze een andere lezing. Het zichtbare grote bestaat altijd uit lagen, die niet in de eerste lezing te zien zijn.”