Alberto Kalach (MX)

Dinsdag 17 november 2015. Het is de dag na Mieks verjaardag. Op de drukke avenida Constituyentes staan we toch wel wat zenuwachtig en tegelijk razend nieuwsgierig te wachten aan de deur van de imposante Torre 41. Op dat moment, halfweg onze prospectiereis, hadden we van Taller de Arquitectura X (kortweg TAX, °1981) enkel Galeria Kurimanzutto bezocht. We hadden er langer vertoefd dan onze strakke planning toeliet. Niet alleen door de gebruikelijke warme Mexicaanse ontvangst, maar bovenal omdat de reconversie van houtopslagplaats naar kunstgalerij verrassende, bijna a-typische Mexicaanse indrukken naliet: bescheidenheid, verfijning, ademruimte, verlichting en lichtheid.

Sigrid Decramer Torre 41 De portier laat ons binnen in een drie verdiepingen hoge, onverwachte zee van groen onder de wolkenkrabber. Het geraas van de avenida valt weg. Enkele verdiepingen hoger, met zicht op het schijnbaar oneindige parque de Chapultepec, ontmoeten we architect Alberto Kalach. Hij geflatteerd omdat we “helemaal vanuit België” naar zijn werk komen kijken; wij gecharmeerd door de wat onbeholpen houding van deze grootse architect. Kalach zal ons verder blijven verbazen, zowel gedurende het gesprek en met de andere projecten van zijn hand die we enkele dagen later bezoeken als met zijn visionaire geschriften die we er thuis nog op naslaan.

Sigrid Decramer Biblioteca Vasconcelos

Sigrid Decramer Biblioteca Vasconcelos

Als architect wordt Alberto Kalach maar al te vaak geconfronteerd met de complexe socio-economische en omgevingsproblematiek van zijn land. De meest zorgwekkende hiervan is de overgeëxploiteerde hulpbron water als oorzaak van grondverzakkingen en overstromingen. Ondanks haar ligging op 2.250m hoogte, heeft México Stad voldoende water voor dubbel haar inwoners. Het zoute water is echter zo vervuild dat de stad water importeert en dus met een energieprijskaartje voor 3 miljoen inwoners de hoogte inpompt. Kalach moet het land raken “where it hurts less”. In 2002 ontving hij een prijs op de Biënnale van Venetië voor het nog steeds voortdurende project La Ciudad Lacustre, waarin hij de opgedroogde aquifers van Mexico City rehydrateert. Kalach wil ten oosten van Mexico City het oude Texcoco meer herstellen. De oplossing voor de toekomstige groei van zijn hoofdstad ligt volgens hem bij de prehispanische beschaving die dammen bouwde om het zoute water tegen te houden en het zuivere, zoete water naar de stad te leiden. Zo brengt hij in samenwerking met Teodoro Gonzalez de Léon het meest omvangrijke stedebouwkundige plan naar voor dat de stad ooit heeft gezien. De twee vooraanstaande architecten doen voorstellen om de stedelijke groei op de originele bedding van het meer te beperken en om met grondwater en regen de watervoerende laag in de ondergrond te herstellen waardoor een gebied van 7.000 hectare zou kunnen worden geregenereerd. Aan de rand van het nieuwe Texcoco-meer voorziet La Ciudad Lacustre waterzuiveringsstations en woningbouw; op eilanden in het meer projecteert het plan diensten en een internationale luchthaven.

Sigrid Decramer Galeria Kurimanzutto

Sigrid Decramer Galeria Kurimanzutto

Masterplannen, wolkenkrabbers, publieke gebouwen, tuinen, openbare plaatsen en woningen: de schakel tussen deze verschillende schalen is groen. Groene ruimtes, planten en natuurlijke landschappen penetreren en interageren met Kalachs gebouwen op een dergelijke manier dat zij de eigenschappen ervan lijken te absorberen. Zijn schetsen leggen de genesis van structuren bloot die hun vorm en proporties direct overnemen van de biologische wereld. In de 250m Biblioteca Vasconcelos, de grootste bibliotheek van Latijns-America, leggen zwevende leeshoeken en boekenrekken het conceptuele idee van boomwortels bloot. Meer nog is de constructie in beton, staal en glas omgeven door water en een botanische tuin. Kalachs visie van explosieve natuurlijke context is niet makkelijk te negeren in een land zoals Mexico waarvan de hoofdstad een van de grootste, meest vervuilde en agressieve stedelijke omgevingen is op deze planeet. TAX staat erop dat publieke gebouwen autovrije open ruimtes en groen aanmoedigen, in het bijzonder op deze dorre locatie in een dichtbevolkte wijk van de stad.

Sigrid Decramer Habitacion Kurimanzutto

Sigrid Decramer Habitacion Kurimanzutto

Kalach zet de prehispanische concepten van massa en leegte² in de Mexicaanse architectuur zonder twijfel verder met onder meer een sterke binding tussen binnen en buiten, maar breidt dit begrip uit van ruimtebeleving naar materiaalbeleving. Zowel de typologische manipulaties als het gebruik van solide en holle materialen genereren een dialoog tussen hedendaagse architectuur en de primitieve vormen van pre-Columbiaanse bouwsels. De woning die hij voor de eigenaars van de Galeria Kurimanzutto tekende, is een mysterieuze opeenvolging van tuinen tussen fijn gedetailleerde renovaties. De sequentie zorgt voor verrassingen vol zon, vegetatie, bloemen en vlinders. Het gevoel dat Kalach hier creëert, is zoals in een gedicht van Octavio Paz “…el solo de flauta en la terraza de la memoria.³”

TAX La ciudad lacustre

Alberto Kalach (°1960 in Mexico DF) studeerde architectuur aan Universidad Iberoamericana (1977-1981) en Architectural Design aan Cornell University, Ithaca NY (1983-1985).

Dominique Pieters

¹ Vertaling titel: het paradijs is een tuin

² Zie aankondiging Mexico-reis ‘masa y vacio’.

³ Vertaling: de fluitsolist op het terras van de herinnering